بررسی اعجاز روان شناختی قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع کنفرانس: بررسی اعجاز روان شناختی قرآن

بخش مجری کنفرانس: اعجاز علمی قرآن

استاد ارائه دهنده : خانم معروفی

---

اعجاز روان شناختی قرآن

اعجاز روان‌شناختی قرآن یکی از ابعاد اعجاز علمی قرآن هست که از سه جنبه قابل طرح است؛
نخست گزاره‌های روان‌شناختی قرآن که با بررسی بینش روان‌شناسی موجوددر قرآن کریم صورت می‌گیرد.
دوم از جهت استنباط نظام روان‌ شناختی قرآن (با توجه به مبانی، اهداف ، اصول، روش‌ها، عوامل و موانع روان‌شناختی مطرح شده در قرآن)
سوم از جهت تأثیرات روان‌شناختی قرآن در مخاطبان که نمونه‌ای از آن در تأثیر موسیقای قرآن جلوه‌گر می‌شود.

تعریف روانشناسی:

” مطالعه رفتار” یا ” مطالعه علمی رفتار موجود زنده” ،” مطالعه علمی رفتار و فرایند های روانی ” ، علمی که رفتار و زیر ساختهای آن، فرایندهای فیزیولوژیکی و شناختی رامطالعه می کند و در عین حال حرفه ای است که در آن از دانش حاصل برای حل عملی مسائل انسانی ، استفاده میشود” .

: cognitive psychology روانشناسی شناختی 
 انسان را موجودی پردازش کننده اطلاعات و مسأله گشا تلقی می کند.این دیدگاه در پی تبیین رفتار از راه مطالعه شیوه هایی است که شخص به اطلاعات موجود توجه می کند،آنها را تفسیر می کند،و به کار می برد
روانشناسی شناختی همانند دیدگاه روانکاوی متوجه فرایندهای درونی است.اما در این دیدگاه بیش از آنکه بر امیال،نیازها،و انگیزش تاکید شود بر اینکه افراد چگونه اطلاعات را کسب و تفسیر می کندو آنها را در حل مشکلات به کار می گیرند تاکید می شودا

۱_ارتباط بین قرآن و روان شناسی
۲_ روان شناسی و دانش قرآنی
۳_روانشناسی قرآن
۴_روانشناسی قرآنی

 

دومین گونه روانشناختی در قرآن:
روان شناسی رنگهاست

سوره مبارکه بقره آیه ۶۹ :
َالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَهٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِینَ
ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﺍﺯ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺍﻩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺯﺩ ﭼﻪ ﺭﻧﮕﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﮔﻔﺖ: ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ﮔﺎﻭﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﺯﺭﺩ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻧﮓ ﺁﻥ ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﺎﺩ ﻭ ﻣﺴﺮﻭﺭ ﺳﺎﺯﺩ!

سومین گونه روانشناختی در قرآن :
روانشناسی رشد

روانشناسی رشد شامل ۵مرحله به شرح ذیل میباشد:
۱_ رشد کودک و مراحل آن
۲_ رشد زبان و عوامل موثر درآن
۳_ خانواده
۴_رشد شخصیت
۵_ کفایت اجتماعی

رشد کودک و مراحل آن

سوره مبارکه نحل آیه ۷۸ :
وَاللَّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَیْئًا وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُون.َ
ﻭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻜﻢ ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻤﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻴﺪ، ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎ ﮔﻮﺵ ﻭ ﭼﺸﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ، ﺗﺎ ﺷﻜﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺠﺎ ﺁﻭﺭﻳﺪ.

رشد زبان و عوامل موثر درآن

دررشد زبان یک سلسله عوامل مادی ، غیر مادی دخالت دارند :
عوامل مادی شامل (رشد بدنی، هوش ،محیط خانواده و ….)
عوامل غیرمادی (اراده خداوند و سخن گفتن در گهواره)

خانواده سومین مرحله روانشناسی رشد

رشد شخصیت :

وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّى یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَالَّذِینَ یَبْتَغُونَ الْکِتَابَ مِمَّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ فَکَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْرًا وَآتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِی آتَاکُمْ وَلَا تُکْرِهُوا فَتَیَاتِکُمْ عَرلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَمَن یُکْرِههُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِن بَعْدِ إِکْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻔﺖ ﭘﻴﺸﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﻀﻠﺶ ﺑﻴﻨﻴﺎﺯ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺑﺮﺩﮔﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻯ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ (ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪﻥ) ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ، ﺍﮔﺮ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺻﻠﺎﺡ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ (ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ) ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﺧﺪﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪﻫﻴﺪ، ﻭ ﻛﻨﻴﺰﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺘﺎﻉ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻓﺮﻭﺷﻰ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﭘﺎﻙ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ، ﻭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﻛﻨﺪ (ﺳﭙﺲ ﭘﺸﻴﻤﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ) ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﻏﻔﻮﺭ ﻭ ﺭﺣﻴﻢ ﺍﺳﺖ (ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﮔﻮﺋﻴﺪ).(۳۳)

کفایت اجتماعی :

سوره مبارکه انشقاق آیه ی ۶
یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ
ﺍﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ! ﺗﻮ ﺑﺎ ﺗﻠﺎﺵ ﻭ ﺭﻧﺞ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺭﻭﻯ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻠﺎﻗﺎﺕ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﻛﺮﺩ.

روانشناسی موسیقیایی قرآن

گروهی از پژوهشگران و پزشکان کشورمان در سال ۱۳۸۲ش اقدام به آزمایشات و تحقیقات جالبی در زمینه تأثیر موسیقایی آوای قرآن کریم نمودند. آنان طی این آزمایش ۴۰ بیمار همسان را که نیاز به عمل جراحی داشتند، در دو دسته قرار دادند. در روز عمل برای یک گروه از آنها از آغاز صبح تا لحظه عمل که بعد از ظهر همان روز بود، به پخش تلاوت آیات قرآن در اتاقشان پرداختند، اما گروه دوم فقط صدای عادی محیط بیمارستان را می‌شنیدند. در نتیجه این آزمایش، نتایج متفاوت و جالبی برای پزشکان و پژوهشگران حاصل آمد.

گروهی که از صبح در معرض شنیدن قرائت آیات قرآن در اتاق خود بودند، از آرامشی بالاتر، ضربان قلب طبیعی‌تر و اضطراب و دغدغه کمتری برخوردار بودند، این احساسات و تأثیرات را نمی‌توان تنها ناشی از شنیدن مطالب و مفاهیم اشاره شده در این کتاب آسمانی دانست، بلکه ناشی از تأثرات حاصل از صوت و موسیقی الفاظ آیات موزون قرآن می‌باشد. دلیل این ادعا ناآگاهی بیماران مورد آزمایش از معانی آیات شنیده شده است. در حقیقت، این جنبه از اعجاز قرآن در درجه نخست به احساسات مبهمی بر می‌گردد که در قلب خواننده یا شنونده بر می‌انگیزد .

بینش روانشناسانه قرآن :

۱٫ بینش اجتماعی روانشناسانه
۲٫ بینش روانشناسانه متناسب با گونه های شخصیت
۳٫ مکانیسم های دفاعی_روانی در قران
۴٫ بینش قرآن در حوزه بهداشت روان
۱٫ بینش اجتماعی روانشناسانه قرآن
ایات ۳۲,۳۳ سوره نور
ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻴﻬﻤﺴﺮ ﺭﺍ ﻫﻤﺴﺮ ﺩﻫﻴﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻏﻠﺎﻣﺎﻥ ﻭ ﻛﻨﻴﺰﺍﻥ ﺻﺎﻟﺢ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻜﺎﺭﺗﺎﻥ ﺭﺍ، ﺍﮔﺮ ﻓﻘﻴﺮ ﻭ ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﻀﻞ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﻨﻴﺎﺯ ﻣﻰ ﺳﺎﺯﺩ، ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭﺍﺳﻊ ﻭ ﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ.(۳۲نور) ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻔﺖ ﭘﻴﺸﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﻀﻠﺶ ﺑﻴﻨﻴﺎﺯ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺑﺮﺩﮔﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻯ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ (ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪﻥ) ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ، ﺍﮔﺮ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺻﻠﺎﺡ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ (ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ) ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﺧﺪﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪﻫﻴﺪ، ﻭ ﻛﻨﻴﺰﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺘﺎﻉ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻓﺮﻭﺷﻰ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﭘﺎﻙ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ، ﻭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﻛﻨﺪ (ﺳﭙﺲ ﭘﺸﻴﻤﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ) ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﻏﻔﻮﺭ ﻭ ﺭﺣﻴﻢ ﺍﺳﺖ (ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﮔﻮﺋﻴﺪ).(۳۳نور) آیه نخست که در مقام خطاب به پدر و مادر افراد بی‌همسر است آنان را به همسر دادن سریع فرزندان‌شان امر می‌کند، اما آیه بعد وقتی خود بی‌همسران را مخاطب قرار می‌گیرند، آنها را به صبر و عفت ورزیدن امر و تشویق می‌نماید. در حقیقت، این نگاه قرآن به واکنش و عکس‌العمل احتمالی مخاطب، یک بینش روان‌شناسانه بسیار عمیقی است که در آیات متعددی از قرآن نمود بارز دارد.
۲٫بینش روانشناسانه متناسب با گونه های شخصیت
در آیه ۸۴سوره اسرا ﺑﮕﻮ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻃﺒﻖ ﺭﻭﺵ (ﻭ ﺧﻠﻖ ﻭ ﺧﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺷﻤﺎ! ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺭﺍﻫﺸﺎﻥ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺳﺪ.(۸۴
۳٫ مکانیسم های دفاعی _روانی در قران
فرافکنی
دلیل تراشی
واکنش سازی فرافکنی
در آیه ۴ سوره منافقون :

 

دلیل تراشی

سوره مبارکه بقره آیات ۱۱ و ۱۲:
وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قالُوا إِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ (۱۱) أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَ لکِنْ لا یَشْعُرُونَ (۱۲)
ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ، ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺍﻳﻢ.(۱۱) ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻔﺴﺪﺍﻧﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﻨﺪ.(۱۲)

واکنش سازی

آیات ۲۰۴,۲۰۵ سوره بقره :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَیُشْهِدُ اللّهَ عَلَى مَا فِی قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ (۲۰۴) وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِی الأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیِهَا وَیُهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الفَسَادَ (۲۰۵)
ﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﺩم، ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ، ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺩﻧﻴﺎ ﻣﺎﻳﻪ ﺍﻋﺠﺎﺏ ﺗﻮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ، (ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ، ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ) ﻭ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮔﻮﺍﻩ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ. (ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ) ﺁﻧﺎﻥ، ﺳﺮﺳﺨﺘﺘﺮﻳﻦ ﺩﺷﻤﻨﺎﻧﻨﺪ.(۲۰۴) (ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺁﻥ، ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ) ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺭﻭﻯ ﺑﺮ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪ (ﻭ ﺍﺯ ﻧﺰﺩ ﺗﻮ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ)، ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻓﺴﺎﺩ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ، ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﻭ ﺯﺭﺍﻋﺘﻬﺎ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻰ ﺳﺎﺯﻧﺪ، (ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ) ﺧﺪﺍ ﻓﺴﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﺭﺩ.(۲۰۵)

بینش قرآن در حوزه بهداشت روان

* ویژگی های روانی شخصیت سالم در قران
*نوع شناخت نسبت به مبدا جهان
* نوع شناخت نسبت به محیط
* نوع شناخت نسبت به خود
ویژگی‌های شخصیتی را در سه بخش می‌توان مورد مطالعه قرار داد:

ویژگی‌های شناختی یعنی نگرش‌ها، اعتقادات، جهان‌بینی و اصول تفکر.
۲٫ ویژگی‌های عاطفی این ویژگی‌هایی که بر مبنای ویژگی‌های شناختی پدید می‌آیند، عواطف، هیجانات، احساسات، گرایش‌ها، و دلبستگی‌ها را در بر می‌گیرد.
۳٫ویژگی‌های رفتاری
ویژگی‌های رفتاری نیز به نوبه خود، زمینه و علت بروز ویژگی‌های رفتاری و الگوهای عملکرد را پوشش می‌دهد.

*سوره مبارکه یونس آیه ۳۶ :
وَمَا یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إَنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا إِنَّ اللّهَ عَلَیمٌ بِمَا یَفْعَلُون.َ
ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﺍﺯ ﮔﻤﺎﻥ (ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﺑﻴﺎﺳﺎﺱ) ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻧﻤﻰ ﻛﻨﻨﺪ (ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ) ﮔﻤﺎﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﻖ ﺑﻴﻨﻴﺎﺯ ﻧﻤﻰ ﺳﺎﺯﺩ (ﻭ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪ) ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ.

شناخت نوع اول :
شناخت شخصیت سالم درشیوه های استنباط

* سوره مبارکه اسرا آیه ۳۶ :
وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا 
ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻰ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻣﻜﻦ، ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﮔﻮﺵ ﻭ ﭼﺸﻢ ﻭ ﺩﻟﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻨﺪ!.(۳۶)

* سوره مبارکه سبا آیه ۴۶ :
قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَهٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا مَا بِصَاحِبِکُم مِّن جِنَّهٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِیرٌ لَّکُم بَیْنَ یَدَیْ عَذَابٍ شَدِیدٍ
ﺑﮕﻮ: ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺍﻧﺪﺭﺯ ﻣﻴﺪﻫﻢ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ، ﻳﺎ ﻳﻜﻨﻔﺮ ﻳﻜﻨﻔﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺍ ﻗﻴﺎم ﻛﻨﻴﺪ، ﺳﭙﺲ ﻓﻜﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻴﺮﻳﺪ، ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻨﺸﻴﻦ ﺷﻤﺎ (ﻣﺤﻤﺪ) ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺟﻨﻮﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﺍﻭ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻢ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻋﺬﺍﺏ ﺷﺪﻳﺪ (ﺍﻟﻬﻰ) ﺍﺳﺖ.(۴۶)

شناخت نوع دوم:
شناخت نسبت به مبداجهان

*سوره مبارکه زمر آیه ۶۲ :
اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ وَکِیلٌ
ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺧﺎﻟﻖ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺍﺷﻴﺎء.(۶۲)

*سوره مبارکه نساء آیه ۸۱ :
وَیَقُولُونَ طَاعَهٌ فَإِذَا بَرَزُوا مِنْ عِندِکَ بَیَّتَ طَائِفَهٌ مِّنْهُمْ غَیْرَ الَّذِی تَقُولُ وَاللَّهُ یَکْتُبُ مَا یُبَیِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ وَکَفَى بِاللَّهِ وَکِیلًا
ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺗﻮ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﺩﺍﺭﻳﻢ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﺰﺩ ﺗﻮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻰ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺳﺮﻯ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺗﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ، ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ، ﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻜﻦ (ﻭ ﺍﺯ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﻭﺣﺸﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺵ) ﻭ ﺗﻮﻛﻞ ﺑﺮ ﺧﺪﺍ ﻛﻦ ﻭ ﻛﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻳﺎﺭ ﻭ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ.(۸۱)

شناخت نوع سوم:
نوع شناخت نسبت به محیط

*سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۹۱ :
الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻥ ﻭ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ، ﻳﺎﺩ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ، (ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ) ﺑﺎﺭ ﺍﻟﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﻧﻴﺎﻓﺮﻳﺪﻫﺎﻯ، ﻣﻨﺰﻫﻰ ﺗﻮ، ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﺬﺍﺏ ﺁﺗﺶ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺭ.(۱۹۱)

*سوره مبارکه مزمل آیه ۲۰ :
إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَى مِن ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَهٌ مِّنَ الَّذِینَ مَعَکَ وَاللَّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرْضَى وَآخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَآخَرُونَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ.
ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺩﻭ ﺳﻮم ﺍﺯ ﺷﺐ ﻳﺎ ﻧﺼﻒ ﻳﺎ ﺛﻠﺚ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﭙﺎ ﻣﻰ ﺧﻴﺰﻳﺪ، ﻭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴﺮﻯ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ، ﺍﻭ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺁﻥ ﺭﺍ (ﺩﻗﻴﻘﺎ) ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴﺮﻯ ﻛﻨﻴﺪ، ﻟﺬﺍ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺴﺮ ﺍﺳﺖ ﺗﻠﺎﻭﺕ ﻛﻨﻴﺪ، ﺍﻭ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺯﻭﺩﻯ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻤﺎﺭ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ، ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻓﻀﻞ ﺍﻟﻬﻰ (ﻭ ﻛﺴﺐ ﺭﻭﺯﻯ) ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻣﻰ ﺭﻭﻧﺪ، ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺟﻬﺎﺩ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﭘﺲ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻠﺎﻭﺕ ﻛﻨﻴﺪ، ﻭ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺯﻛﺎﺕ ﺍﺩﺍ ﻛﻨﻴﺪ، ﻭ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻗﺮﺽ ﺍﻟﺤﺴﻨﻪ ﺩﻫﻴﺪ (ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺍﻭ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ) ﻭ (ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ) ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﻴﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﻴﺪ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭﺟﻪ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ، ﻭ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺁﻣﺮﺯﺵ ﺑﻄﻠﺒﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻏﻔﻮﺭ ﻭ ﺭﺣﻴﻢ ﺍﺳﺖ.(۲۰)

شناخت نوع چهارم:
نوع شناخت نسبت به خود

*سوره مبارکه بقره آیه ۳۰ :
وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَهِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَهً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ
ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻥ ﮔﻔﺖ: ﻣﻦ ﺩﺭ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﺣﺎﻛﻤﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺩﺍﺩ. ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻥ ﮔﻔﺘﻨﺪ (ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺍﺁﻳﺎ ﻛﺴﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﻰ ﻛﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﻯ ﻛﻨﺪ؟ (ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺯﻣﻴﻨﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﺩم ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ، ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻃﺒﻊ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺎﺩﻩ ﻧﻴﺰ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﻯ ﺷﺪﻧﺪ، ﺍﮔﺮ ﻫﺪﻑ ﺍﺯ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺍﺳﺖ) ﻣﺎ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻭ ﺣﻤﺪ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﻳﻢ، ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻣﻦ ﺣﻘﺎﺋﻘﻰ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻴﺪ.(۳۰)
*سوره مبارکه یوسف آیه ۵۳ :
وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّیَ إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻧﻤﻰ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﻔﺲ (ﺳﺮﻛﺶ)، ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﺑﺪﻳﻬﺎ ﺍﻣﺮ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭم ﺭﺣﻢ ﻛﻨﺪ، ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭم ﻏﻔﻮﺭ ﻭ ﺭﺣﻴﻢ ﺍﺳﺖ.(۵۳)

ویژگی های روانی شخصیت سالم در قرآن
۲٫ ویژگی عاطفی

 

شخصیت سالم مورد نظر قرآن ،شرط شاد بودن را نداشتن مشکل نمی داند درعین حال چیزی او را ذوق زده و مغرور هم نمی سازد .
از