بررسی واژه رمضان و روزه

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع کنفرانس :بررسی واژه رمضان و روزه

بخش مجری کنفراس : اعجاز علمی قرآن

استاد ارائه دهنده : خانم دکتر معافی

بررسی واژه رمض:

واژه رمضان از ماده «رَمَض» است و «رَمَضَ»به معنای شدت تابش خورشید بر ریگ و مانند آن است.

• (۱) «ارض رمضا» به زمین تاخته از گرمی آفتاب گفته می‌شود.
  امیرمؤمنان علی(ع) فرمود:
  «افرأیتم جزع احرکم من الشوکه تعبه و الرمضاء تحرقه…؛ آیا شما ضعف و بیتابی خود را هنگامی که خار به پای‌تان می‌رود، یا موقعی که پای‌تان بر اثر راه رفتن بر زمین تفتیده «رمضاء» می‌سوزد دیده‌اید؟ پس چگونه خواهید بود آن زمان که میان دو طبقه از آتش قرار گیرید».
• (۲) گفته شده رمضان از نام‌های خداوند است.
• (۳) مجمع البحرین،‌ج۲، ص ۲۲۳، واژه رمض. بحارالانوار،‌ج۸، ص ۳۰۶٫ مفردات راغب، واژه رمض.

معنی لغوی روزه:

روزه که در عربی از آن به «صَوْم» تعبیر می شود، در لغت به معنی «امساک» و «خودداری» از انجام هر کاری است.

معنی اصطلاحی روزه:

معنی «شرعی» روزه هم با معنی «لغوی» آن ارتباط دارد؛ چرا که معنی شرعی آن عبارت است از: خودداری از خوردن، آشامیدن و آمیزش جنسی به خاطر رضای خدا از طلوع فجر تا غروب آفتاب.

روزه قبل از اسلام:

روزه عبادتی است که در تمام ادیان آسمانی و حتی برخی آیین های ساخته ی بشر هم وجود داشته است؛ مثلاً روزه در میان برهمائیان، یونان باستان، بعضی از مجوسیان، مصریان قدیم، یهودیان و مسیحیان عبادت معروفی بوده است.

روزه و جایگاه آن در اسلام:

سوره مبارکه اعراف.آیه ۹۶ :

• «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰکِن کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ»
• «و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می‌گشودیم؛…..»

پیامبر اکرم(ص) روزه را دروازه‌ی عبادت دانسته و فرموده است:

• «بابُ العِبادهِ الصومُ» «دروازه‌ی عبادت روزه است»
• امام محمد غزالی، إحیاء علوم‌الدین، ج‌۱، چاپ اول ۱۹۹۲، ص‌۳۴۶٫

سوره مبارکه بقره.آیه ۱۸۳ :

• «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»
• «ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید.»

روزه و جایگاه آن در بین سایر ادیان ( مسیحیت ، یهود ) :

یهودی‌ها:
در یوم کیپور (YOM KIPPUR) روزه می‌گیرند.
یوم کیپور تعطیلی مذهبی یهودیان است که مردم در آن روز روزه می‌گیرند و در کنیسه، دعای صبر می‌خوانند. آن روز را، روز کفاره هم می‌گویند.
یهودیان شش روز دیگر را نیز روزه می‌گیرند که ” TISHA B’AV “ ( نهم آوریل، روزی که معبد یهودیان در آن روزتخریب شد) از آن جمله است. هدف از روزه در دین یهودیت، استغفار از گناهان یا درخواست حاجت خاصی از خداست.

روزه مسیحی :
به منظور صواب و ریاضت یا به دست آوردن دل خدا و نجات از گناه به جا آورده نمی‌شود؛ زیرا آنان معتقدند با ریخته شدن خون مسیح بر صلیب و مرگ و دفن و قیام او از مردگان نجات از گناه و طریق راه یافتن انسان به حضور خدا مهیا گردیده است.

برخی از دلایل روزه گرفتن مسیحیان به شرح زیر است:

• اینکه دل در حضور خدا نرم و فروتن شود.
• مسیحیان به صدا و هدایت حضور خدا حساس باشند.
• نفس سرکش ضعیف و سرکوب باشد.
• پرستش و دعا

آیات قران درباره روزه:

• سوره مبارکه بقره آیه ۱۸۳و ۱۸۴و۱۸۵و۱۸۷و۱۹۶
• سوره مبارکه مائده آیه ۴ و ۸۹
• سوره مبارکه نساء آیه۹۲
• سوره مبارکه احزاب آیه ۳۵
• سوره مبارکه مجادله آیه ۵۸
• سوره مبارکه توبه آیه ۱۱۲
• سوره مبارکه بقره.آیه۱۸۳ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»
  «ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید.»

در کجای قرآن آمده که باید سی روز روزه گرفت؟ و چرا در ادیان دیگر شرایط روزه راحت تر است؟

اشاره به ماه رمضان در آیه ۱۸۵ سوره بقره:
«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ … فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ»

اشاره به زمان روزه در آیه۱۸۷:

«و کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ»
«بخورید و بیاشامید تا نمودار و جدا شود براى شما رشته سفید از رشته سیاه از فجر سپس روزه را تا شب‏ به پایان رسانید.»

سوره مبارکه بقره آیه ۱۸۴:

«أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ … وَأَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُون»
«چند روز معدودی را (باید روزه بدارید!) و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادی از روزهای دیگر را (روزه بدارد) و بر کسانی که روزه برای آنها طاقت‌فرساست؛ (همچون بیماران مزمن، و پیرمردان و پیرزنان،) لازم است کفّاره بدهند: مسکینی را اطعام کنند؛ و کسی که کارِ خیری انجام دهد، برای او بهتر است؛ و…… روزه داشتن برای شما بهتر است اگر بدانید!»

آثار وفواید روزه:

• روزه بدن را سم زدایی می کند و در ترمیم بدن نقش دارد
• کاهش وزن وفشارخون
• تاثیر روزه داری برسلامت دستگاه گوارش
• تاثیر روزه داری برمغز

● دکتر الکسیس‌ کارل‌:
«با روزه‌داری‌، قند خون‌ درکبد می‌ریزد و چربی‌هایی‌ که‌ در زیر پوست‌ذخیره‌ شده‌اند و پروتئین‌های‌ عضلات‌ و غددسلول‌های‌ کبدی‌ آزاد می‌شوند و به‌ مصرف‌ تغذیه‌می‌رسند».

دکتر کارل‌ می‌گوید:
«لزوم‌ روزه‌داری‌در تمام‌ ادیان‌ تاکید شده‌ است‌. در روزه‌ ابتداگرسنگی‌ و گاهی‌ نوعی‌ تحریک‌ عصبی‌ و بعد ضعف‌احساس‌ می‌شود ولی‌ در عین‌ حال‌ کیفیات‌پوشیده‌ای‌ که‌ اهمیت‌ زیادی‌ دارند، به‌ فعالیت‌می‌افتند و بالاخره‌ تمام‌ اعضا مواد خاص‌ خود رابرای‌ نگهداری‌ و تعادل‌ محیط داخلی‌ و قلب‌قربانی‌ می‌کنند و به‌ این‌ ترتیب‌ روزه‌ تمام‌بافت‌های‌ بدنی‌ را می‌شوید و آن‌ها را تازه‌می‌کند».

● دکتر تومانیانس:
«فایده بزرگ کم خوری و پرهیز از غذاها، در یک مدت کوتاه، آن است که، چون معده در طول مدت یازده ماه مرتب پر از غذا بوده و در مدت یک ماه روزه‏ داری مواد غذایی خود را دفع کند و همین‏طور کبد که برای حل و هضم غذا مجبور است دائما صفرای خود را مصرف کند، در مدت سی روز ترشحات صفراوی را صرف حل کردن باقی‏مانده غذای جمع‏ آوری شده خواهد کرد.»
(روزه، درمان بیماریهای روح و جسم، ص ۱۳۱ )

● دکتر ژان فروموزان:

«وی معالجه با روزه را به شستشوی احشاء تعبیر می‏کند که در آغاز روزه ‏داری، زبان باردار است … که پس از سه چهار روز بو برطرف می‏شود، اسیداوریک ادرار کاهش می‏یابد، و شخص احساس سبکی و خوشی خارق‏ العاده می‏کند. در این حال اعضاء هم استراحتی دارند».
(اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج ۳، ص ۹۸ )

به عبارت دیگر تفاوت بین گرسنگی و با روزه داری عبارت است از :

گرسنگی نوع اجبار و اعتراض داخلی به وجود می آورد که موجب اختلال در سلسله اعصاب مرکزی و وجود اختلال در عروق (جریان خونی و رگ ها ) و دیگر اندام و بافتهای شخص گرسنه می شود ولی روزه دار چون با اختیار خود و اطاعت از اوامر الهی اقدام به امساک و پرهیز از خوردن و آشامیدن می نماید، بنابراین علم و آگاهی (وضع فکری) او به این امر موجب هدایت کارکردی (اعمال متابولیک) تمام بدن وی می گردد.

برادران و خواهران عزیر بدانند که آنچه درباره فلسفه احکام گفته می شود، قسمتی از علت احکام می باشد و الا ذهن ما توان درک حقیقت و تمام علت احکام را ندارد، زیرا علم ما در برابر علم بی نهایت خداوند علیم و ائمه اطهار (ع) نا چیز است.

بر همین اساس،رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید: «در روزه آنقدر فایده هست، که قابل شمارش نیست».
(بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۲۵۴) (کتاب فلسفه روزه)

تذکر مهم:
اگر هدف از روزه این باشد که مثلاً روزه بگیرد تا در چاقی و لاغریش اثر کند، و یا در قند و چربی خونش و … مؤثر واقع شود، این روزه نزد خداوند سبحان ذره ای ارزش و ثواب ندارد و چه بسا موجب خشم و غضب خداوند گردد و او را به عذاب الهی مبتلا سازد.

بر همین اساس حضرت علی (ع) فرمودند:
با اخلاص (عمل را فقط برای خشنودی خداوند انجام دادن) کارهای انسان نزد خداوند قبول می شود.(غررالحکم، ص ۴۳۲).

شبهات وارده به اهداف روزه:

جدیدا افرادی به اصطلاح روشنفکر این شبهه را مطرح میکنند: مگه نه اینکه هدف روزه اینه که ما حال فقرا رو بفهمیم چطور میشه کسی که سفره رنگین سحر و افطار میندازه حال فقرا رو بفهمه یا ! بیاید به جای اینکه حال فقرا رو بفهمیم بهشون کمک کنیم و از این جملات ….

پاسخ شبهه:
چه کسی گفته هدف روزه فهمیدن حال فقیران است؟؟؟؟

• هدف اول

خداوند متعال میفرماید:

ایه ۱۸۳ سوره مبارکه بقره
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ)
خداوند متعال میفرماید (لعلکم تتقون) پس اولین هدف روزه ایجاد تقوا در یک شخص مومن است. وقتی تقوا آمد گناه خود به خود دور میشود و وقتی گناه دور شد جامعه سالم میشود.

• دومین هدف

روزه به ما صبر رو آموزش میده اونم چه صبری ، صبر در برابر حلال ها خداوند میفرماید غذای حلال بر تو در روز رمضان حرام است.
نتیجه؟؟
وقتی انسانی بتونه جلوگیری بکنه از نخوردن مال حلال پس حتما میتونه از نخوردن مال حرام جلوگیری کنه!! خدا در این هدف ۲ چیز رو به ما یاد میده: ما توانایی انجام ندادن گناهان رو داریم ای بنده من در دنیا به طور عملا به تو نشون دادم که چگونه گناه نکنی پس ای بنده در قیامت حجتی نداری.

• سومین هدف

همون شبهه ای که میگن بیاید به جای روزه به فقرا کمک کنیم، خب روزه همین کار میکنه چطور؟؟
وقتی وعده غذایی شما از ۳ به ۲ اومد پس یک وعده سود میکنی . این وعده ها رو هم جمع میشه ۳۰ روز و در پایان ماه شما زکات میدی. پس یکی از اهداف اساسی روزه” کمک به فقرا” است.

پس بدونیم که :

• اهداف روزه ساختن یک جامعه
• و دور کردن مردم از گناهو کمک به فقرا است
• و خیلی اهداف دیگه که اینجا ما به اون اشاره ای نکردیم وچه بساازعلم ما خارج است .

“امیدوارم اهداف روزه رو فهمیده باشیم و همش نگیم هدف از روزه فهمیدن حال فقراست. ”