باورباران موسسه فرهنگی هنری 
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع کنفرانس:خواب از منظر قرآن
بخش مجری کنفرانس: اعجاز علمی قرآن
استاد ارائه دهنده : خانم معافی
وَمِنْ آیَاتِهِ مَنَامُکُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُکُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَسْمَعُونَو
از نشانه‌های او خواب شما در شب و روز است و تلاش و کوششتان برای بهره‌گیری از فضل پروردگار (و تأمین معاش)؛ در این امور نشانه‌هایی است برای آنان که گوش شنوا دارند!
(سوره مبارکه روم آیه ۲۳)
ابتغإ : به معنى طلب کردن و خواستن و جستجو کردن است. “فضل ” به معنى زیاده از مقدار حاجت است.
منظور از “ابتغإ فضل” در آیه, دنبال روزى رفتن مى باشد.
المصباح المنیر: بغى. و فرهنگ عمید.المیزان, ج۱۶, ص ۱۶۷٫
وجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتًا.
و خواب شما را مایه آرامشتان قرار دادیم.
(سوره مبارکه نباء آیه ۹)
تفسیر نمونه ، جلد ۲، در مورد (سْبات) نوشته شده است که :
«یک‌نوع خواب و فقدان حس و حرکت است که موجودی زنده برای مدت طولانی در یک نوع خواب عمیق فرو رود به نحوی که شعله‌های حیات در وی خاموش نشود»
«سبات» در زبان عربی به معنای قطع نمودن است، و به این دلیل روز «شنبه» را «یوم السبت» نامیده‌اند، زیرا یهود در این روز کار و فعالیت خود را قطع می‌کند.
خواب را به این دلیل سبات می‌گویند که فعالیت و کار در آن قطع میشود.
«سُبات» در لغت از مادّه «سبت» (بر وزن وقت) به معناى قطع نمودن است، سپس، به معناى تعطیل کردن کار به منظور استراحت آمده.
این که: «روز شنبه» را در لغت عرب «یوم السبت» مى نامند، به خاطر آن است که نامگذارى آن از برنامه یهود گرفته شده; چرا که روز شنبه، روز تعطیلى آنها بود.
تعبیر به «سُبات» در سوره «نبأ» اشاره لطیفى به تعطیل قسمت هاى قابل توجهى از فعالیت هاى جسمى و روحى انسان در حال خواب است و همین تعطیل موقت، سبب استراحت و بازسازى اعضاى فرسوده، تقویت روح و جسم، تجدید نشاط انسان و رفع هر گونه خستگى و ناراحتى و بالاخره آمادگى براى تجدید فعالیت مى شود.
چگونگی پیدایش خواب :
فضَرَبْنَا عَلَىٰ آذَانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَدًا
ما (پرده خواب را) در غار بر گوششان زدیم، و سالها در خواب فرو رفتند.
(سوره مبارکه کهف/۱۱)
وَ کَذٰلِکَ بَعَثْنٰاهُمْ لِیَتَسٰاءَلُوا بَیْنَهُمْ قٰالَ قٰائِلٌ مِنْهُمْ کَمْ لَبِثْتُمْ قٰالُوا لَبِثْنٰا یَوْماً أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ قٰالُوا رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمٰا لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَکُمْ بِوَرِقِکُمْ هٰذِهِ إِلَى اَلْمَدِینَهِ فَلْیَنْظُرْ أَیُّهٰا أَزْکىٰ طَعٰاماً فَلْیَأْتِکُمْ بِرِزْقٍ مِنْهُ وَ لْیَتَلَطَّفْ وَ لاٰ یُشْعِرَنَّ بِکُمْ أَحَداً ﴿۱۹﴾
و این چنین بیدارشان کردیم، تا میان خود از یکدیگر پرسش کنند. گوینده اى از آنان گفت: «چقدر مانده اید؟» گفتند: «روزى یا پاره اى از روز را مانده ایم.» [سرانجام ] گفتند: «پروردگارتان به آنچه مانده اید داناتر است، اینک یکى از خودتان را با این پول خود به شهر بفرستید، تا ببیند کدام یک از غذاهاى آن پاکیزه تر است و از آن، غذایى برایتان بیاورد، و باید زیرکى به خرج دهد و هیچ کس را از[حال ] شما آگاه نگرداند.
(سوره مبارکه کهف/آیه ۱۹)
وَهُوَ الَّذِی یَتَوَفَّاکُم بِاللَّیْلِ وَیَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضَىٰ أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَاو
کسی است که (روح) شما را در شب (به هنگام خواب) می‌گیرد؛ و از آنچه در روز کرده‌اید، با خبر است؛ سپس در روز شما را (از خواب) برمی‌انگیزد؛ و (این وضع همچنان ادامه می‌یابد) تا سرآمد معینی فرا رسد
(سوره مبارکه انعام آیه۶۰)
اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَىٰ عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَىٰ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض می‌کند، و ارواحی را که نمرده‌اند نیز به هنگام خواب می‌گیرد؛ سپس ارواح کسانی که فرمان مرگشان را صادر کرده نگه می‌دارد و ارواح دیگری را (که باید زنده بمانند) بازمی‌گرداند…
(سوره مبارکه زمر آیه/۴۲)
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاسًاو شب را پوششی (برای شما)،
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًاو روز را وسیله‌ای برای زندگی و معاش .
(سوره مبارکه نباء/ آیات ۱۰ و۱۱)
وأَغْطَشَ لَیْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا
و شبش را تاریک و روزش را آشکارنمود.
(سوره مبارکه / ناعات آیه ۲۹)
Pineal gland یا غده صنوبری:
- ترشح هورمون ملاتونین رابرعهده دارد که درواقع تنظیم کننده ساعت بیولوژیک بدن است.
- هنگام شب میزان ملاتونین دربالاترین سطح میباشد ودرطی روزازمیزانش کاسته میشود.
امام سجاد(علیه السلام) به خدمتکاران خود دستور مىداد که هرگز به هنگام شب و قبل از طلوع فجر، حیوانات را ذبح نکنند و مىفرمود:
- انَّ اللَّهَ جَعَلَ اللَّیلَ سَکَناً لِکُلِّ شَىءٍ،
- خداوند شب را براى همه چیز مایه‌ی آرامش قرار داده است.کلینی,
- محمدبن یعقوب .کافی,تهران,دارالکتب الاسلامیه,ج۲۳۶
- وَ هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیلَ لِباسا
- او کسى است که شب را براى شما لباس قرار داد(سوره مبارکه فرقان.آیه ۴۷)
وَمِن رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَو
از رحمت اوست که برای شما شب و روز قرار داد تا هم در آن آرامش داشته باشید و هم برای بهره‌گیری از فضل خدا تلاش کنید، و شاید شکر نعمت او را بجا آورید!
(سوره مبارکه قصص آیه۷۳)
وَمِنْ آیَاتِهِ مَنَامُکُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُکُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَسْمَعُونَ و از نشانه‌های او خواب شما در شب و روز است
و تلاش و کوششتان برای بهره‌گیری از فضل پروردگار (و تأمین معاش)؛ در این امور نشانه‌هایی است برای آنان که گوش شنوا دارند!
(سوره مبارکه روم آیه۲۳)
مجمع البیان, ذیل آیه ۲۳ سوره روم – المیزان, ج۱۶, ص ۱۶۷ – تفسیر نمونه, ج۱۶, ص ۱۴۸٫
تعبیر”ومن آیاته منامکم باللیل والنهار” اشاره به اینکه هم خواب وهم دنبال روزی رفتن, هم درشب وهم در روز, امکانپذیر است.
امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه مى فرماید:
المومن ثلاث ساعات: فساعه یناجى فیها ربه و ساعه یرم معاشه و ساعه یخلى بین نفسه و بین لذتها فیما یحل و یجمل
مومن باید شبانه روز خود را به سه قسمت تقسیم کند: یک قسمت(هشت ساعت) با پروردگار خود مناجات کند و یک قسمت در جستجوى روزى و معاش خود و ساعتى نیز در خواب و خوراک و استراحت صرف نماید.
نهج البلاغه فیض, کلمات قصار, شماره ۳۸۲٫
حقیقت خواب از نظر قرآن:
وتَحْسَبُهُمْ أَیْقَاظًا وَهُمْ رُقُودٌ وَنُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ الْیَمِینِ وَذَاتَ الشِّمَالِ …
می‌پنداشتی بیدارند؛ در حالی که در خواب فرو رفته بودند! و ما آنها را به سمت راست و چپ میگرداندیم (تا بدنشان سالم بماند).(سوره مبارکه کهف/آیه ۱۸)
Bedsores زخم بستر
Pressure sores زخم فشاری
